Vụ án Trịnh Văn Quyết: Giảm án sau khi khắc phục hậu quả – Liệu có ảnh hưởng đến tính răn đe?

Bối cảnh và phán quyết phúc thẩm

Sau khi gia đình ông Trịnh Văn Quyết, cựu Chủ tịch Tập đoàn FLC, nộp đủ 2.470 tỷ đồng để khắc phục toàn bộ hậu quả vụ án, Tòa án Nhân dân Cấp cao tại Hà Nội đã tuyên án phúc thẩm vào ngày 26/6/2025, giảm đáng kể hình phạt cho ông Quyết và các bị cáo liên quan. Cụ thể:

• Ông Trịnh Văn Quyết:

  • Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản: Giảm từ 18 năm tù xuống 7 năm tù.

  • Tội thao túng thị trường chứng khoán: Phạt 4 tỷ đồng (án sơ thẩm 3 năm tù).

  • Tổng hình phạt: 7 năm tù và 4 tỷ đồng tiền phạt, giảm 14 năm so với án sơ thẩm.

• Các bị cáo khác:

  • Hai em gái của ông Quyết được giảm án, trong đó một người được hưởng án bằng thời gian tạm giam và được trả tự do tại tòa.

  • Các bị cáo liên quan đến tội thao túng thị trường chứng khoán được chuyển từ hình phạt tù sang phạt tiền.

Hội đồng xét xử (HĐXX) phúc thẩm nhận định rằng ông Quyết đã tích cực khắc phục hậu quả, nộp thừa 20 tỷ đồng so với trách nhiệm được xác định trong án sơ thẩm. Ngoài ra, ông Quyết có nhiều tình tiết giảm nhẹ, bao gồm sức khỏe suy yếu nghiêm trọng (mắc các bệnh như lao phổi, hen phế quản, suy thận, viêm gan, rối loạn tiêu hóa) với nguy cơ tử vong cao theo kết luận y tế. Hơn 5.000 đơn xin giảm nhẹ hình phạt từ các cá nhân và tổ chức, bao gồm hơn 100 bị hại, cũng được xem xét.

Bị cáo Trịnh Văn Quyết được dẫn giải trong phiên tòa sơ thẩm – Ảnh: DANH TRỌNG

Quan điểm của Hội đồng xét xử

HĐXX nhấn mạnh rằng, đối với các tội xâm phạm quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu kinh tế, việc khắc phục hậu quả là yếu tố then chốt để quyết định hình phạt. Hành động nộp đủ và thậm chí vượt mức tiền khắc phục của ông Quyết thể hiện sự ăn năn, hối cải và mong muốn sửa chữa sai lầm. Đây là các tình tiết giảm nhẹ được quy định tại khoản 1, Điều 51, Bộ luật Hình sự 2015. Gia đình ông Quyết cũng nộp thêm 24,5 tỷ đồng để hỗ trợ các bị cáo khác chuyển hình phạt tù sang phạt tiền đối với tội thao túng thị trường chứng khoán.

Phản ứng của dư luận

Phán quyết này đã tạo ra hai luồng ý kiến trái chiều trong dư luận:

1. Ủng hộ giảm án:
   Một số ý kiến bày tỏ sự đồng cảm với việc ông Quyết và gia đình đã nộp số tiền lớn để khắc phục hậu quả, đặc biệt là vai trò của vợ ông Quyết trong việc hỗ trợ chồng. Hành động này được ví như hình ảnh “người vợ tào khang”, đồng hành cùng chồng trong lúc khó khăn.

2. Lo ngại về tính răn đe:
   Nhiều ý kiến cho rằng việc nộp tiền khắc phục là nghĩa vụ bắt buộc, và việc giảm án quá nhiều có thể làm giảm tính răn đe của pháp luật. Một số người lo ngại rằng điều này có thể tạo tiền lệ cho suy nghĩ “phạm tội rồi nộp tiền để được giảm án”, làm suy yếu hiệu quả phòng ngừa tội phạm.

Phân tích pháp lý từ các chuyên gia

1. Luật sư Trương Anh Tú (TAT Law Firm)

Luật sư Tú cho rằng phán quyết giảm án từ 21 năm xuống 7 năm tù cho ông Quyết là minh chứng cho tinh thần “không hình sự hóa quan hệ dân sự – kinh tế”, phù hợp với Nghị quyết 68/2025/TW của Bộ Chính trị. Ông nhấn mạnh:

• Tinh thần khoan dung có điều kiện: Hệ thống pháp luật hiện đại không chỉ trừng phạt mà còn khuyến khích sự ăn năn, hối cải thông qua việc khắc phục hậu quả. Việc ông Quyết hoàn trả toàn bộ tài sản chiếm đoạt, thậm chí nộp thừa hàng chục tỷ đồng, là cơ sở pháp lý để giảm nhẹ hình phạt theo quy định của Bộ luật Hình sự và Bộ luật Tố tụng Hình sự.

• Tình tiết nhân đạo: Sức khỏe suy kiệt của ông Quyết và nguy cơ tử vong cao là yếu tố nhân đạo đặc biệt, được áp dụng trong các trường hợp ngoại lệ.

• Hỗ trợ từ cộng đồng: Hơn 5.000 đơn xin giảm án từ các cá nhân và tổ chức cho thấy mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội đối với xã hội đã giảm đáng kể tại thời điểm xét xử phúc thẩm.

• Định hướng chính sách hình sự: Vụ án phản ánh xu hướng chuyển từ xử lý nghiêm khắc sang xử lý có chọn lọc, ưu tiên khôi phục trật tự và tái hòa nhập xã hội. Điều này không đồng nghĩa với dung túng, mà là bước tiến trong tư duy pháp lý, cân bằng giữa trừng phạt và cơ hội sửa sai.

2. Ông Hoàng Văn Hướng (Ủy viên Hội đồng Khen thưởng Kỷ luật, Đoàn Luật sư TP Hà Nội)

Ông Hướng không đồng tình với quan điểm cho rằng giảm án sẽ làm giảm tính răn đe. Ông lập luận rằng việc áp dụng chính sách nhân đạo, nhân văn đối với những bị cáo biết ăn năn, hối cải và khắc phục hậu quả bằng số tiền lớn không làm suy yếu tính phòng ngừa của pháp luật. Theo ông, không ai muốn chịu hình phạt tù, và các biện pháp nhân đạo này vẫn đảm bảo mục tiêu giáo dục và răn đe.

3. Thạc sĩ Bùi Phương Lan (Trưởng Văn phòng Luật sư Lan Bùi và Cộng sự)

Bà Lan nhấn mạnh rằng việc nộp tiền khắc phục chỉ là một trong nhiều tình tiết giảm nhẹ được xem xét trong quá trình tố tụng. Các tình tiết này chỉ làm giảm mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội, chứ không thay đổi bản chất tội phạm. Theo Điều 31, Bộ luật Hình sự 2015, mục đích của hình phạt không chỉ là trừng trị mà còn giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật và ngăn ngừa tái phạm. Do đó, dù có áp dụng các tình tiết giảm nhẹ, các hình phạt như tù giam, án treo hay cải tạo không giam giữ vẫn đảm bảo tính trừng trị và giáo dục của pháp luật.

Bà Lan cũng lưu ý rằng lo ngại về hệ lụy từ việc “phạm tội rồi nộp tiền để giảm án” không hoàn toàn đúng. Hình phạt vẫn được áp dụng dựa trên tính chất và mức độ của hành vi phạm tội, và việc khắc phục hậu quả chỉ là một yếu tố để xem xét giảm nhẹ, không phải là cơ chế “mua” sự khoan hồng.

Kết luận

Vụ án Trịnh Văn Quyết không chỉ là một trường hợp pháp lý nổi bật mà còn đặt ra những câu hỏi quan trọng về sự cân bằng giữa trừng phạt và khoan hồng trong hệ thống tư pháp Việt Nam. Việc giảm án đáng kể dựa trên các tình tiết như khắc phục hậu quả, sức khỏe yếu và sự ủng hộ từ cộng đồng phản ánh tinh thần nhân văn và định hướng chính sách hình sự tiến bộ. Tuy nhiên, những ý kiến trái chiều từ dư luận cho thấy cần tiếp tục thảo luận để đảm bảo rằng các phán quyết vừa thể hiện tính răn đe, vừa tạo cơ hội cho người phạm tội sửa sai và tái hòa nhập xã hội.

Theo: Báo Tuổi trẻ online