Một khám phá đáng kinh ngạc và thú vị đã được công bố vào ngày 2 tháng 8 vừa qua, khi loài chuột đá Trường Sơn, vốn được cho là đã tuyệt chủng từ kỷ Miocen cách đây hơn 11 triệu năm, đã được ghi nhận rõ ràng qua hệ thống bẫy ảnh tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Ông Phạm Hồng Thái, Giám đốc Ban Quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, đã xác nhận thông tin này và nhấn mạnh rằng loài gặm nhấm đặc hữu thuộc họ Diatomyidae này đã được phát hiện trong môi trường tự nhiên nhờ vào hệ thống bẫy ảnh hiện đại.

Loài chuột đá Trường Sơn, với danh khoa học là Pachyotis Philippinensis hay còn gọi là Rat mô đán Eversmann, thuộc họ Diatomyidae. Trước đây, các hóa thạch của loài này đã được tìm thấy tại khu vực châu Á, nhưng việc phát hiện gần đây tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã gây ra sự phấn khích trong cộng đồng khoa học quốc tế.

Theo ông Phạm Hồng Thái, việc phát hiện loài chuột đá Trường Sơn thông qua hệ thống bẫy ảnh hiện đại là một bằng chứng quan trọng cho thấy sự đa dạng sinh học của Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Với hệ thống hang động và rừng nhiệt đới nguyên sinh phong phú, vườn quốc gia này đã và đang tiếp tục cung cấp môi trường sống cho nhiều loài động vật quý hiếm.

Trước đó, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng cũng đã nổi tiếng với hệ thống hang động lớn nhất thế giới, trong đó có hang Sơn Đoòng – một trong những kỳ quan tự nhiên của thế giới. Việc phát hiện loài chuột đá Trường Sơn không chỉ mở ra những nghiên cứu mới về đa dạng sinh học mà còn góp phần nâng cao giá trị bảo tồn của vườn quốc gia này.

Các nhà khoa học hy vọng rằng việc phát hiện này sẽ thúc đẩy các cuộc nghiên cứu sâu hơn về loài chuột đá Trường Sơn, cũng như về hệ sinh thái của Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Qua đó, các biện pháp bảo tồn hiệu quả hơn sẽ được đưa ra để bảo vệ những loài quý hiếm và môi trường sống của chúng.

Trong kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) tại Paris, Cộng hòa Pháp, một quyết định quan trọng đã được thông qua. Quyết định này liên quan đến việc điều chỉnh ranh giới đáng kể của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Sự điều chỉnh này không chỉ dừng lại ở việc mở rộng sang Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào mà còn đánh dấu một bước tiến mới trong việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản thiên nhiên thế giới.

Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, với tên gọi mới là ‘Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô’, tiếp tục được ghi nhận dựa trên các tiêu chí (viii), (ix) và (x) về địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Đây là minh chứng cho sự công nhận của UNESCO về giá trị đặc biệt của khu vực này.

Trước đó, Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là Danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt vào năm 2009. Di sản này lần đầu tiên được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới vào năm 2003 và lần thứ hai vào năm 2015. Tại thời điểm đó, di sản có diện tích vùng lõi là 123.326ha và vùng đệm là 220.055ha.

Song song với việc mở rộng này, Vườn quốc gia Hin Nam Nô của Lào đã được đề cử UNESCO công nhận là phần mở rộng của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng. Hồ sơ đề cử đã được Chính phủ Lào và Việt Nam thống nhất gửi tới UNESCO vào tháng 2/2024. Quá trình thẩm định bởi Cơ quan tư vấn của UNESCO là Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã trình quyết định lên Ủy ban Di sản Thế giới tại Kỳ họp lần thứ 47.

Việc điều chỉnh ranh giới này không chỉ nhằm mục đích bảo vệ mà còn phát huy giá trị của di sản, bao gồm cả hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Với vị trí nằm tại điểm giao thoa của dãy núi Annam và vành đai đá vôi Trung Đông Dương, bắc qua biên giới Việt Nam và Lào, khu vực này có thể được coi là khu vực karst quy mô lớn và lâu đời nhất ở châu Á.

Được biết, việc quản lý Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô sẽ được đề xuất trong 2 bản Kế hoạch quản lý riêng biệt. Sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam với Bộ Thông tin, Văn hóa và Du lịch Lào trong công tác nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện hồ sơ đề cử đã được đẩy mạnh trong những năm gần đây.

Đến nay, Việt Nam đã có 9 di sản thế giới, trong đó có 2 Di sản thế giới liên tỉnh và 1 Di sản thế giới liên biên giới đầu tiên là Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô. Việc UNESCO công nhận di sản này không chỉ là một vinh dự mà còn là hình mẫu trong quản lý di sản thế giới liên biên giới. Điều này đóng góp kinh nghiệm thực tiễn vào công tác quản lý di sản thế giới theo Công ước 1972 về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới của UNESCO.