Phụ nữ Đức đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng về vấn đề tỷ lệ sinh giảm, khi số liệu mới nhất cho thấy trung bình, mỗi phụ nữ Đức chỉ sinh 1,35 con, đánh dấu mức giảm kỷ lục. Sự sụt giảm này đã đặt ra những câu hỏi cấp thiết về hệ thống phúc lợi xã hội và quyền tự quyết của phụ nữ trong bối cảnh hiện nay.

Julia Brandner, một phụ nữ 28 tuổi đã quyết định triệt sản, nhận thấy rõ ràng sự căng thẳng của cuộc tranh luận xung quanh vấn đề này. Cô cho rằng sự chuyển dịch sang cánh hữu, hướng tới các giá trị truyền thống hơn, đã làm tăng áp lực lên phụ nữ. Đối với Brandner, vấn đề không chỉ nằm ở việc khuyến khích sinh con mà còn ở chỗ phụ nữ thường phải đối mặt với gánh nặng nuôi dạy con cái một mình và không có sự hỗ trợ đầy đủ từ phía các ông bố.

Đảng AfD, một phần cực hữu tại Đức, đã đề cập đến vấn đề tỷ lệ sinh giảm và kêu gọi sinh thêm con như một biện pháp giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động lành nghề thay vì nhập cư. Tuy nhiên, Brandner và nhiều chuyên gia khác cho rằng vấn đề thực sự phức tạp hơn nhiều. Họ chỉ ra rằng các giải pháp chỉ tập trung vào việc tăng tỷ lệ sinh mà bỏ qua những thách thức thực tế mà phụ nữ phải đối mặt trong việc nuôi dưỡng và chăm sóc con cái.

Tỷ lệ sinh đang giảm trên toàn thế giới, không chỉ ở Đức. Các chuyên gia cho rằng khủng hoảng kinh tế, bất an và thái độ đối với vấn đề sinh sản là những yếu tố chính dẫn đến tình trạng này. Mối quan ngại về tương lai của hệ thống an sinh xã hội và sự ổn định kinh tế đang ngày càng tăng khi dân số già tăng lên và số lượng người trong độ tuổi lao động giảm xuống.

Michaela Kreyenfeld, nhà xã hội học và đồng tác giả báo cáo của chính phủ Đức về gia đình, cho rằng mối liên hệ giữa khủng hoảng kinh tế và thái độ đối với vấn đề sinh sản là rất chặt chẽ. Bà chỉ trích những người ủng hộ sinh đẻ ép buộc phụ nữ sinh con, cho rằng điều này không chỉ không hiệu quả mà còn có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực như tăng áp lực lên phụ nữ và gia đình.

Martin Bujard, chuyên gia hàng đầu về tỷ lệ sinh ở Đức, cho rằng cuộc tranh luận về những phụ nữ tự nguyện không sinh con đã bỏ lỡ trọng tâm của vấn đề. Ông nhấn mạnh rằng vấn đề thực sự nằm ở chỗ nhiều phụ nữ không thể hiện thực hóa mong muốn có con của mình do thiếu điều kiện hỗ trợ cần thiết. Ông đề xuất rằng để giải quyết tình trạng này, Đức cần cải thiện điều kiện để hỗ trợ phụ nữ và gia đình, chẳng hạn như mở rộng trường mẫu giáo và trường học cả ngày, cũng như hỗ trợ tài chính cho phụ huynh.

Nếu không có những biện pháp hỗ trợ kịp thời và hiệu quả, tình trạng thiếu hụt lao động có trình độ sẽ trầm trọng hơn và an sinh xã hội sẽ phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng hơn về lâu dài. Cuộc tranh luận về tỷ lệ sinh giảm không chỉ là về việc khuyến khích sinh con mà còn về việc tạo ra môi trường hỗ trợ cần thiết để phụ nữ và gia đình có thể phát triển một cách tốt nhất.

Dân số Việt Nam đang đối mặt với một thách thức lớn khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) trong năm 2024 giảm xuống còn 1,91 con/phụ nữ, mức thấp nhất trong lịch sử. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này được cho là do giá nhà đất tăng cao, khiến người trẻ không thể “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Một xu hướng mới đang hình thành một cách lặng lẽ, đó là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con.

Xã hội đang tiến nhanh đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi. Giá nhà đất tăng cao là nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh. Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM, nhà ở đã trở nên vượt xa tầm với của người trẻ. Không ít người trẻ từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, tận hưởng trải nghiệm cá nhân.

Một khảo sát gần đây cho thấy 62% người trẻ cho biết họ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó nhà ở là mối lo lớn nhất. Điều này cho thấy áp lực về tài chính, đặc biệt là vấn đề nhà ở, đang ảnh hưởng trực tiếp đến quyết định kết hôn và sinh con của người trẻ. Việt Nam đang đứng trước các hệ lụy như suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh.

Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên. Con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho việc xây dựng chính sách xã hội, chăm sóc sức khỏe và đảm bảo an sinh xã hội cho thế hệ tương lai.

Chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Cần có những chính sách hỗ trợ người trẻ, như chính sách cho vay mua nhà, hỗ trợ chỗ ở, để giúp họ vượt qua khó khăn tài chính và xây dựng cuộc sống ổn định.