Toàn Huyền Vũ, một chàng trai 22 tuổi đến từ tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc, đã gây ra một làn sóng tranh luận sôi sục trong dư luận nước này khi biến kỳ thi đại học – được coi là ‘sàn đấu trí tuệ’ – thành một cơ hội kinh doanh triệu tệ nhờ vào điểm số xuất sắc của mình.

Sự việc bắt đầu khi Vũ đỗ vào Đại học Bắc Kinh (Bắc Đại) – một trong những trường đại học hàng đầu và danh giá nhất Trung Quốc – không phải một mà tới ba lần. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là anh không hề theo học tại đây. Thay vào đó, Vũ đã sử dụng điểm số của mình để ‘đổi tiền’ thông qua một hình thức kinh doanh đặc biệt và độc đáo.

Theo báo chí Trung Quốc, Vũ đã ký hợp đồng với các trường THPT tư thục tại các thành phố như Hành Thủy, Trạm Giang và Hóa Châu. Nội dung của hợp đồng là nếu Vũ đỗ vào Bắc Đại hoặc Thanh Hoa, anh sẽ nhận được một khoản tiền thưởng hấp dẫn. Lần đầu tiên, Vũ nhận được 500.000 NDT (khoảng 1,8 tỷ đồng) khi đỗ vào Bắc Đại. Lần thứ hai, anh nhận 1 triệu NDT (hơn 3,6 tỷ đồng) khi lại một lần nữa đỗ vào trường này. Tổng cộng trong 3 năm liên tiếp, Vũ đã thu về 2,3 triệu NDT (khoảng 8,4 tỷ đồng).

Sự việc này đã làm dấy lên câu hỏi về việc liệu kỳ thi đại học – vốn được xem là công bằng nhất – có đang dần trở thành công cụ kiếm lời cho những người biết ‘chơi bài đúng cách’? Đồng thời, nó cũng hé lộ một ‘dây chuyền kinh doanh’ đang âm thầm vận hành phía sau hệ thống giáo dục Trung Quốc.

Các trường THPT tư thi nhau săn đón học sinh điểm cao, không phải để giảng dạy, đào tạo mà để làm thương hiệu quảng bá, thu hút phụ huynh và kéo sĩ số. Chỉ cần có một học sinh đỗ vào Bắc Đại hay Thanh Hoa, trường sẽ lập tức treo băng rôn, tung video truyền thông, đẩy học phí lên cao và tô vẽ thương hiệu ‘lò luyện học bá’ hay ‘lò sản sinh học bá’.

Trong hệ sinh thái ấy, mỗi kỳ thi đại học trở thành một thương vụ và bảng điểm được quy đổi thành tiền mặt. Nhiều người chỉ trích Toàn Huyền Vũ là kẻ ngông cuồng, coi thường học vấn. Nhưng Vũ bình thản trả lời: ‘Học Bắc Đại 4 năm rồi cũng phải đi xin việc, làm quần quật cả ngày cho người khác. Giờ tôi có tiền, có nhà, có xe, muốn làm gì thì làm’.

Không những không cần ‘xin việc’, Toàn Huyền Vũ còn mở một công ty chuyên tư vấn chọn trường, luyện thi và săn học bổng cho học sinh trung học. Mỗi gói tư vấn giá khoảng 5.000 NDT (khoảng 18,2 triệu đồng) và khách hàng luôn tấp nập.

Hiện tại, ở tuổi 25, Toàn Huyền Vũ chia sẻ đang sống trong một căn hộ ven biển tại thành phố Chu Hải, tận hưởng cuộc sống độc lập, đủ dư dả và tiếp tục phát triển các dự án giáo dục của mình.

Lý Long, một cựu sinh viên xuất sắc của Đại học Thanh Hoa, đã gây chú ý gần đây khi quyết định ôn thi lại đại học hai năm liên tiếp ở tuổi 36. Với khối tài sản hàng chục triệu nhân dân tệ, sở hữu ba căn nhà ở thủ đô Bắc Kinh và một sự nghiệp thành công, quyết định của Lý Long đã khiến nhiều người ngạc nhiên.

Sinh năm 1989 tại thành phố Cáp Nhĩ Tân, tỉnh Hắc Long Giang, Lý Long đã giành được 695 điểm trong kỳ thi Cao khảo năm 2008 và được admission vào Đại học Thanh Hoa, một trong những trường đại học hàng đầu của Trung Quốc. Trong thời gian học tại Thanh Hoa, Lý Long không chỉ tập trung vào việc học mà còn làm gia sư để tự trang trải chi phí và kiếm thêm thu nhập. Anh có thể kiếm được 30.000-40.000 NDT/tháng (khoảng 109-146 triệu đồng) nhờ làm gia sư và tận dụng tốt danh tiếng sinh viên Thanh Hoa.

Trước khi tốt nghiệp, Lý Long đã mua được nhà cho bố mẹ ở quê nhà Cáp Nhĩ Tân. Sau khi ra trường, anh không chọn con đường an toàn như trở thành nghiên cứu viên hay công chức mà rẽ hướng sang lĩnh vực giáo dục tư nhân rồi khởi nghiệp. Hơn một thập kỷ sau, Lý Long sở hữu mọi thứ mà xã hội định nghĩa là thành công: Tài chính vững vàng, địa vị đáng nể và hôn nhân viên mãn.

Tuy nhiên, điều khiến Lý Long trở nên đặc biệt là khi anh quyết định thi lại đại học ở tuổi 35. Không phải để lấy thêm bằng cấp, không phải vì thất nghiệp mà vì một lý do đơn giản: Anh từng mơ làm bác sĩ nhưng đành gác lại vì hoàn cảnh gia đình khó khăn. 16 năm trước, anh là sinh viên xuất sắc ngành Khoa học cơ bản của Đại học Thanh Hoa. 16 năm sau, anh là ông chủ công ty, sở hữu nhà cửa, xe cộ, gia đình viên mãn nhưng lựa chọn ‘bắt đầu lại’.

Năm 2024, ở tuổi 35, Lý Long thi lại lần đầu và đạt 658 điểm nhưng thiếu vài điểm để vào Trường Y khoa của Đại học Thanh Hoa. Không nản lòng, trong kỳ thi Cao khảo năm 2025 vừa qua, anh tiếp tục đăng ký thi lại, lần này được hơn 640 điểm, vẫn chưa đỗ. Nhưng thay vì thất vọng, Lý Long bình thản: ‘Nếu không vào được Thanh Hoa, tôi học trường y khác cũng được. Điều tôi theo đuổi là ngành y, không phải danh tiếng’.

Quá trình ôn thi của Lý Long không hề đơn giản. Mỗi ngày, anh dành hàng chục tiếng ôn luyện. Sáng sớm ôn bài, ban ngày vùi đầu ở thư viện Thanh Hoa, tối về chờ con ngủ mới tranh thủ luyện đề. Áp lực không chỉ đến từ bài vở mà còn từ ánh nhìn xã hội. Nhiều người mỉa mai: ‘Có tiền rảnh rỗi quá!’, ‘Tuổi này còn bon chen làm gì?’. Nhưng với Lý Long, đây không phải cuộc chơi danh vọng mà là hành trình tìm lại chính mình.

Câu chuyện của Lý Long đã gây ra nhiều phản ứng trên mạng xã hội Trung Quốc. Nhiều người bày tỏ sự cảm phục trước quyết định của anh. ‘Trong một xã hội cứ mãi lấy điểm số, bằng cấp, nhà xe để đo thành công thì anh ấy lại chọn đi ngược dòng. Không theo tiêu chuẩn xã hội mà đi theo tiếng gọi của trái tim mình’. Một người khác viết: ‘Anh ấy không cần chứng minh gì nữa. Tự do là dám sống một lần cho chính mình, kể cả phải bắt đầu lại từ đầu, kể cả có thể thất bại’.

Câu chuyện của Lý Long không chỉ là chuyện một người trưởng thành thi lại đại học mà là một lời nhắc nhở: Liệu mỗi người đang sống cho ước mơ hay đang sống theo những gì xã hội gán cho là đúng?