Một dự án bất động sản khổng lồ của tỷ phú Mark Zuckerberg tại Hawaii đang gây ra những lo ngại sâu sắc về việc xóa sổ di sản văn hóa của người bản địa tại quần đảo này. Khu đất rộng lớn mà CEO của Meta đang phát triển nằm tại đảo Kauai, nơi sở hữu nhiều di tích văn hóa và lịch sử quan trọng đã tồn tại hàng thế kỷ.

Một người bản địa, Julian Ako, đã tình cờ phát hiện ra rằng tổ tiên của mình đã được chôn cất tại mảnh đất này, hiện nằm trong khu phức hợp bí mật của Zuckerberg. Mảnh đất này trước đây thuộc về gia đình ông cố của Ako, nhưng đã trở thành một phần của dự án bất động sản khổng lồ trị giá hàng trăm triệu USD. Việc phát hiện này đã gây ra một loạt các vấn đề liên quan đến việc bảo tồn di sản văn hóa và quyền của người bản địa tại khu vực này.

Sau quá trình đàm phán với đại diện pháp lý của Zuckerberg, Ako đã được phép tiếp cận khu đất để xác định và đăng ký vị trí các ngôi mộ với chính quyền bang Hawaii. Tuy nhiên, ông vẫn chưa thể tìm thấy dấu tích của những người thân khác được cho là cũng chôn tại đây. Điều khiến Ako lo ngại là khu vực này được kiểm soát an ninh nghiêm ngặt và nhân viên xây dựng bị buộc ký các thỏa thuận không tiết lộ (NDA), khiến việc báo cáo phát hiện các di tích văn hóa như hài cốt (iwi) trở nên phức tạp và đầy thách thức.

Chính quyền Hawaii đã xác nhận khả năng có thêm nhiều địa điểm chôn cất chưa xác định trong khu đất này. Một đại diện truyền thông của Zuckerberg cho biết khu mộ của gia đình Ako đã được thông báo từ năm 2015 và đang được rào lại để bảo vệ. Bà cũng cho biết nhân viên buộc phải tuân thủ quy định về việc báo cáo nếu phát hiện di tích văn hóa, nhằm đảm bảo việc bảo tồn di sản văn hóa của người bản địa.

Dự án bất động sản của Zuckerberg đã trở thành một trong những vấn đề nóng tại Hawaii, đặc biệt khi không ai rõ liệu còn bao nhiêu di tích văn hóa khác đang bị chôn vùi trong vùng đất bị phong tỏa. Mark Zuckerberg đã trở thành một trong những chủ đất lớn nhất tại bang Hawaii, với tổng diện tích đất vượt mốc 2.300 mẫu Anh (9,3 triệu m2), gấp gần 10 lần Công viên Trung tâm ở New York. Việc này đã làm dấy lên lo ngại về tác động của các dự án bất động sản lớn đến di sản văn hóa và môi trường tại Hawaii.

Zuckerberg không phải là người duy nhất tham gia vào làn sóng mua đất tại Hawaii. Nhiều tỷ phú công nghệ khác, như Larry Ellison, Jeff Bezos, Oprah Winfrey và Marc Benioff, cũng sở hữu đất rộng tại các đảo Hawaii. Tuy nhiên, sự hiện diện ngày càng lớn của Zuckerberg vẫn gây tranh cãi, và nhiều chuyên gia và cư dân bản địa lo ngại rằng sự “chiếm lĩnh” đất đai của các tỷ phú từ đất liền sẽ phá vỡ cấu trúc xã hội và bản sắc của Hawaii, một quần đảo với lịch sử và văn hóa phong phú.

Một người bản địa Hawaii, Julian Ako, đã phát hiện ra một sự thật đau lòng khi khu chôn cất tổ tiên của ông nằm gọn bên trong khu phức hợp bất động sản khổng lồ và bí mật của CEO Meta, Mark Zuckerberg. Câu chuyện của ông Ako không chỉ là một tranh chấp cá nhân mà đã trở thành biểu tượng cho một cuộc khủng hoảng lớn hơn tại Hawaii, nơi việc các tỷ phú công nghệ “thâu tóm” đất đai đang đe dọa xóa sổ di sản văn hóa và đẩy người dân bản địa ra khỏi chính quê hương của họ.

Ông Ako bắt đầu cuộc hành trình khi phát hiện ra mảnh đất, nơi tổ tiên của mình từng được chôn cất, đã trở thành một phần trong dự án bất động sản hàng trăm triệu USD của Mark Zuckerberg tại đảo Kauai. Sau một quá trình đàm phán, ông đã được phép tiếp cận khu đất để xác định và đăng ký các ngôi mộ. Tuy nhiên, điều khiến ông lo ngại là khu vực này được kiểm soát an ninh quá nghiêm ngặt, và các nhân viên xây dựng thậm chí còn bị buộc phải ký các thỏa thuận không tiết lộ (NDA). Điều này làm dấy lên lo ngại rằng, nếu có thêm các di tích văn hóa hay hài cốt khác được phát hiện, chúng có thể sẽ không được báo cáo.

Đại diện của Zuckerberg cho biết khu mộ của gia đình Ako đã được thông báo từ năm 2015 và đang được rào lại để bảo vệ. Tuy nhiên, câu chuyện này đã phơi bày một vấn đề lớn hơn, khi không ai biết rõ còn bao nhiêu di sản văn hóa khác của người bản địa đang bị chôn vùi bên trong vùng đất bị phong tỏa của một tỷ phú.

Trong những năm qua, Mark Zuckerberg đã trở thành một trong những chủ đất lớn nhất tại Hawaii. Tổng diện tích đất của ông tại đây hiện đã vượt mốc 9,3 triệu mét vuông, lớn gần gấp 10 lần Công viên Trung tâm ở New York. Theo các tài liệu được Wired công bố, ông chủ Meta đang tiếp tục xây dựng các công trình mới trên khu đất này, bao gồm ba tòa nhà lớn, hai trong số đó được thiết kế như những dãy nhà với 16 phòng ngủ. Khu phức hợp hiện tại đã bao gồm hai biệt thự khổng lồ, một phòng tập thể hình, và đặc biệt là một hầm trú ẩn dưới lòng đất có diện tích tương đương một sân bóng rổ NBA. Tổng chi phí đầu tư cho dự án này được cho là đã vượt 300 triệu USD, cao hơn cả ngân sách hoạt động hàng năm của toàn bộ hạt Kauai.

Hành trình thâu tóm đất của Zuckerberg tại Hawaii đã liên tục vấp phải sự chỉ trích. Từ năm 2014, ông đã bắt đầu mua lại những mảnh đất lớn và sau đó vướng vào các vụ kiện với người dân địa phương. Gần đây nhất, vào đầu năm 2025, ông đã mua thêm một khu đất nông nghiệp rộng gần 4 triệu mét vuông. Xem thêm thông tin về vấn đề này.

Dù đại diện của Zuckerberg khẳng định khu đất mới sẽ được dùng cho mục đích nông nghiệp và bảo tồn, nhưng sự hiện diện ngày càng lớn của ông vẫn gây ra tranh cãi. Đây là một phần của một xu hướng lớn hơn, khi hàng loạt các tỷ phú công nghệ khác như Larry Ellison, Jeff Bezos, và Oprah Winfrey cũng đang sở hữu những khu đất rộng lớn tại các đảo Hawaii.

Làn sóng “chiếm lĩnh” bất động sản Hawaii này đang phá vỡ cấu trúc xã hội và bản sắc của hòn đảo. Giá nhà tăng vọt, khiến người dân địa phương dần mất đi khả năng sở hữu bất động sản ngay trên quê hương mình. Giáo sư Puali’i Rossi từ Cao đẳng Cộng đồng Kauai đã cảnh báo rằng, nếu xu hướng này tiếp diễn, Hawaii sẽ có nguy cơ trở thành “một khu nghỉ dưỡng cho người giàu”, nơi người bản địa bị đẩy ra bên lề.