Người trẻ là lực lượng tiềm năng quan trọng cho việc phát triển bền vững ở Việt Nam. Tuy nhiên, để khơi dậy tiềm năng này, cần có sự hỗ trợ và niềm tin từ chính quyền, doanh nghiệp, cũng như cộng đồng. Một tấm gương sáng cho việc kết nối giáo dục, nghiên cứu và phát triển cộng đồng tại Đồng bằng sông Cửu Long là Huỳnh Ngọc Thái Anh, Bí thư Đoàn Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông – Đại học Cần Thơ.

Với vai trò là giảng viên trẻ ngành khoa học máy tính, Thái Anh đã và đang thực hiện nhiều dự án ứng dụng vì sự phát triển bền vững tại khu vực này. Thái Anh cũng là thành viên của Câu lạc bộ Doanh nhân trẻ TP. Cần Thơ và mới đây đã tham gia chương trình ‘Tầm nhìn toàn cầu của thanh niên Việt Nam 2025’ (VYGO2025) tại Ninh Bình. Chương trình do Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) tổ chức đã thu hút sự tham gia của nhiều bạn trẻ tài năng từ Việt Nam và quốc tế.

Khi chia sẻ về việc tham gia chương trình, Thái Anh bày tỏ mong muốn được kết nối với những bạn trẻ tài năng khắp nơi và lan tỏa mô hình tích hợp giảng dạy và hoạt động phát triển bền vững. Thái Anh tin rằng, mỗi người Việt trẻ khi ra thế giới đều mang trong mình sứ mệnh: vừa giới thiệu văn hóa Việt, vừa học hỏi và kết nối nguồn lực quốc tế để quay về đóng góp cho quê hương.

Về dự án phát triển bền vững mà Thái Anh tâm đắc nhất, đó là ‘Máy thu gom rác trên mặt nước’. Dự án này xuất phát từ thực tế nhiều con sông ở Đồng bằng sông Cửu Long bị ô nhiễm nặng bởi rác thải. Thái Anh cùng nhóm đã nghiên cứu phát triển mô hình thiết bị có thể tự động di chuyển và thu gom rác. Hiện tại, mô hình đã tích hợp được trí tuệ nhân tạo để nhận dạng rác thải và điều hướng thu gom tự động.

Đối với các bạn trẻ muốn triển khai các dự án nghiên cứu và ứng dụng vào thực tiễn, Thái Anh cho rằng khó khăn lớn nhất là nguồn lực tài chính và nhân sự. Ngoài ra, việc tiếp cận và kết nối với các bên liên quan cũng không dễ dàng. Chính sách hỗ trợ dành riêng cho người trẻ còn hạn chế cũng là một thách thức.

Để giới trẻ, đặc biệt là thanh niên vùng Đồng bằng sông Cửu Long tích cực tham gia vào các hoạt động phát triển bền vững, Thái Anh đề xuất ba điều: truyền cảm hứng, cơ chế hỗ trợ và niềm tin. Nếu được tin tưởng, người trẻ sẽ mạnh dạn đề xuất và triển khai các dự án mang lại giá trị thật sự cho cộng đồng.

Đối với sinh viên, Thái Anh nhắn nhủ rằng họ là lực lượng có tiềm năng mạnh mẽ nhất để thúc đẩy phát triển bền vững tại Việt Nam. Hãy học tập không chỉ để làm nghề, mà để tạo tác động. Dù bạn học công nghệ, nông nghiệp, xã hội hay môi trường, đều có thể góp phần giải quyết bài toán của cộng đồng.

Tổ chức Khoa học và Chuyên gia Việt Nam toàn cầu (AVSE Global) đã tạo ra một cơ hội để các bạn trẻ như Thái Anh có thể kết nối và phát triển ý tưởng của mình.

Chương trình ‘Tầm nhìn toàn cầu của thanh niên Việt Nam 2025’ (VYGO2025) là một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng một thế hệ lãnh đạo trẻ có tầm nhìn toàn cầu và có khả năng đóng góp cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng đồng trong chế độ ăn uống có thể đóng vai trò quan trọng hơn trong sức khỏe não bộ so với những gì chúng ta từng nghĩ. Một nghiên cứu mới phát hiện ra rằng người Mỹ lớn tuổi ăn thực phẩm giàu đồng có kết quả tốt hơn trong các thử nghiệm về trí nhớ và tập trung.

Các phát hiện, được công bố trên tạp chí Nature Scientific Reports, đã xem xét chế độ ăn uống của người dân bằng cách sử dụng sổ nhật ký thực phẩm chi tiết và thử nghiệm chức năng nhận thức của họ. Những người ăn nhiều thực phẩm giàu đồng – bao gồm hải sản, sô cô la đen và các loại hạt – có kết quả tốt hơn trong các thử nghiệm được sử dụng để phát hiện các dấu hiệu sớm của suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ liên quan đến tuổi tác.

Tuy nhiên, kết quả không hoàn toàn rõ ràng. Người ăn nhiều thực phẩm giàu đồng chủ yếu là nam giới, da trắng, đã kết hôn và có thu nhập cao hơn. Họ cũng ít có khả năng hút thuốc hoặc mắc bệnh cao huyết áp hoặc tiểu đường – tất cả các yếu tố liên quan đến nguy cơ sa sút trí tuệ thấp hơn.

Người tiêu thụ nhiều đồng cũng có nhiều kẽm, sắt và selen trong chế độ ăn uống của họ và tiêu thụ nhiều calo hơn. Những người có thu nhập cao thường có quyền truy cập tốt hơn vào thực phẩm lành mạnh, chăm sóc y tế, môi trường sạch hơn và giáo dục – tất cả đều giúp bảo vệ chống lại suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ.

Việc tách biệt tác động của chế độ ăn uống khỏi những lợi thế khác là rất khó, mặc dù một số nghiên cứu mà chúng tôi đã xem xét cho thấy rằng cải thiện dinh dưỡng có thể đặc biệt hữu ích cho những người từ nền tảng ít đặc quyền.

Các nghiên cứu dài hạn hỗ trợ ý tưởng rằng đồng có thể quan trọng đối với sức khỏe não bộ. Một nghiên cứu theo dõi người dân qua thời gian đã phát hiện ra rằng những người có ít đồng trong chế độ ăn uống của họ đã có sự suy giảm trí nhớ và tư duy rõ rệt hơn.

Đồng có vai trò sinh học quan trọng trong bảo vệ não bộ. Kim loại thiết yếu này giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào não thông qua hiệu ứng chống oxy hóa, sản xuất các chất hóa học (neurotransmitter) giúp tế bào não giao tiếp với nhau và giúp não sản xuất năng lượng bằng cách hoạt động thông qua các enzyme cụ thể.

Thiếu đồng được cho là tương đối hiếm, nhưng nó có thể gây ra các vấn đề đáng chú ý. Nếu ai đó cảm thấy mệt mỏi và yếu đuối và bị thiếu máu không cải thiện với sắt hoặc bổ sung vitamin B12, có thể đồng thấp là nguyên nhân. Các dấu hiệu khác có thể bao gồm bị ốm thường xuyên, mất sức mạnh xương và tổn thương dây thần kinh trở nặng theo thời gian.

Đồng được tìm thấy một cách tự nhiên với số lượng cao trong các thực phẩm như thịt bò, nội tạng, hải sản, các loại hạt, hạt và nấm. Nó cũng được thêm vào một số loại ngũ cốc và có trong các loại ngũ cốc nguyên và sô cô la đen.

Người đã phẫu thuật giảm cân dạ dày hoặc có rối loạn ruột có thể gặp khó khăn trong việc hấp thụ đồng – và các tình trạng này có thể liên quan đến nguy cơ sa sút trí tuệ cao hơn.

Cần phải thận trọng khi sử dụng bổ sung đồng mà không có suy nghĩ kỹ lưỡng. Cơ thể cần một sự cân bằng tinh tế của các khoáng chất thiết yếu – quá nhiều sắt hoặc kẽm có thể làm giảm mức độ đồng, trong khi quá nhiều đồng hoặc sắt có thể gây ra căng thẳng oxy hóa, có thể đẩy nhanh quá trình tổn thương tế bào não.

Các nghiên cứu kiểm tra bổ sung khoáng chất ở những người đã được chẩn đoán với Alzheimer đã cho thấy ít lợi ích. Đồng thường có mức độ cao hơn trong máu của người mắc Alzheimer, nhưng các khu vực não quan trọng như hồi hải mã – rất quan trọng đối với trí nhớ – thường cho thấy mức độ đồng thấp hơn.

Điều này cho thấy rằng Alzheimer phá vỡ cách cơ thể xử lý đồng, khiến nó bị mắc kẹt trong các mảng amyloid là dấu hiệu của bệnh.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng sau khi Alzheimer phát triển, ăn ít đồng và sắt và nhiều chất béo omega-3 từ cá và các loại hạt có thể giúp ích, trong khi chất béo bão hòa dường như làm cho mọi thứ tồi tệ hơn.

Tuy nhiên, thiếu đồng có thể thực sự làm tăng sự tích tụ mảng bám trước khi sa sút trí tuệ xuất hiện, nhấn mạnh sự cần thiết của dinh dưỡng cân bằng trong suốt cuộc sống.

Có vẻ như có một phạm vi tối ưu của đồng cho chức năng não – các nghiên cứu gần đây cho thấy 1,22 đến 1,65 miligam mỗi ngày cung cấp lợi ích nhận thức của đồng mà không gây hại.

Điều này phản ánh một nguyên tắc rộng hơn trong y học: đối với nhiều hệ thống sinh học, bao gồm hormone tuyến giáp, cả thiếu hụt và thừa có thể làm suy giảm chức năng não.

Cơ thể con người thường quản lý sự cân bằng hóa học phức tạp này với độ chính xác đáng kinh ngạc. Nhưng bệnh tật và lão hóa có thể phá vỡ sự cân bằng này, có khả năng tạo ra giai đoạn cho sự suy giảm nhận thức hàng năm trước khi các triệu chứng xuất hiện.

Khi các nhà nghiên cứu tiếp tục làm sáng tỏ mối quan hệ giữa dinh dưỡng và sức khỏe não bộ, vai trò của đồng đóng vai trò như một lời nhắc nhở rằng con đường đến lão hóa khỏe mạnh có thể được lát bằng những lựa chọn cẩn thận mà chúng ta thực hiện trong mỗi bữa ăn.

Một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí Nature đã tìm ra cách thức mới để ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng gây bệnh sốt rét thông qua vết đốt của muỗi. Các nhà khoa học đã phát hiện ra một cách để ‘mạch ngắn’ ký sinh trùng này bằng cách chỉnh sửa gene của muỗi.

Bệnh sốt rét gây ra bởi ký sinh trùng Plasmodium, được truyền cho người qua vết đốt của muỗi nhiễm bệnh. Mỗi năm, hơn 250 triệu người trên toàn thế giới bị muỗi truyền ký sinh trùng này. Để lan rộng, ký sinh trùng cần hoàn thành một hành trình phức tạp. Ban đầu, muỗi hút máu từ người bị nhiễm bệnh. Sau đó, ký sinh trùng di chuyển đến ruột của muỗi, nơi nó phải đối mặt với một thách thức lớn.

Đó là việc di chuyển ra khỏi ruột và vào khoang cơ thể, nơi ký sinh trùng phát triển thành một dạng khác, sau đó di chuyển đến tuyến nước bọt của muỗi. Tại đây, chúng sẵn sàng lây nhiễm cho người tiếp theo bị đốt. Để thực hiện bước nhảy quan trọng này, ký sinh trùng phụ thuộc vào một loại protein do chính muỗi tạo ra. Tuy nhiên, một số muỗi có biến thể của protein này dường như phá vỡ hành trình của ký sinh trùng.

Các nhà khoa học tại Đại học California San Diego đã sử dụng công nghệ chỉnh sửa gene CRISPR để thay đổi biến thể của protein này trong muỗi. Chỉ với một thay đổi nhỏ, việc chỉnh sửa chỉ một amino acid trong gene đã đủ để ngăn chặn hầu hết ký sinh trùng di chuyển đến đích cuối cùng trong muỗi.

Các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ sử dụng ‘gene drive’ để phổ biến thay đổi có lợi này trong toàn bộ quần thể muỗi. Gene drive là các chuỗi DNA có thể được chèn vào genome và thay đổi quy tắc di truyền thông thường. Tuy nhiên, phương pháp này còn gây tranh cãi và chưa được sử dụng bên ngoài phòng thí nghiệm do lo ngại về hậu quả không mong muốn.

Các nhà nghiên cứu cho biết sẽ cần vài năm nữa để có thể tiến hành thử nghiệm thực địa. Tuy nhiên, nghiên cứu này cho thấy về nguyên tắc, một chỉnh sửa nhỏ trong genome có thể khiến toàn bộ quần thể muỗi không thể truyền bệnh sốt rét deadly này. Theo các nhà nghiên cứu, ứng dụng công nghệ này vào thực tế sẽ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các nhà khoa học, chính phủ và cộng đồng.

Khi mắt bị chấn thương hoặc mắc các bệnh lý, tuyến phòng thủ đầu tiên thường là các tế bào trung tính, một loại tế bào miễn dịch trong máu. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tại Viện Mắt Flaum và Viện Neuroscience Del Monte thuộc Đại học Rochester đã phát hiện ra rằng võng mạc có phản ứng khác với nhiều loại mô khác trong cơ thể.

Theo nghiên cứu, khi các tế bào cảm quang trong võng mạc bị tổn thương, các tế bào miễn dịch của não – microglia – sẽ phản ứng. Tuy nhiên, khác với thường lệ, các tế bào trung tính không được huy động để giúp đỡ, dù chúng di chuyển qua các mạch máu gần đó. Phát hiện này mang ý nghĩa quan trọng đối với hàng triệu người Mỹ bị mất thị lực do mất tế bào cảm quang. Việc hiểu rõ mối quan hệ giữa hai quần thể tế bào miễn dịch này là kiến thức cần thiết để xây dựng các liệu pháp mới.

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng công nghệ chụp ảnh quang học thích nghi – một loại camera được phát triển bởi Đại học Rochester, cho phép chụp ảnh các tế bào thần kinh và miễn dịch đơn lẻ bên trong mắt sống. Qua đó, họ đã nghiên cứu võng mạc của chuột với tổn thương tế bào cảm quang. Kết quả cho thấy mặc dù cả tế bào trung tính và microglia đều có mặt trong võng mạc, nhưng chỉ có các tế bào microglia phản ứng với chấn thương tế bào cảm quang.

Đáng chú ý là các tế bào microglia không gọi các tế bào trung tính đến giúp sửa chữa tổn thương tế bào cảm quang. Các nhà nghiên cứu tin rằng điều này cho thấy một loại che chắn xảy ra trong chấn thương võng mạc để bảo vệ võng mạc khỏi sự đột nhập của các tế bào miễn dịch có thể gây hại hơn là có lợi. Đây là một cơ chế giúp bảo vệ mắt tránh khỏi các tổn thương không cần thiết.

Thông tin từ nghiên cứu này có thể giúp làm sáng tỏ các cơ chế bảo vệ và điều trị tiềm năng cho các bệnh lý về mắt liên quan đến tổn thương tế bào cảm quang. Thêm vào đó, nó mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc tìm kiếm các phương pháp điều trị hiệu quả cho các tình trạng mất thị lực liên quan.

Hiểu biết sâu sắc về sự tương tác giữa các tế bào miễn dịch trong võng mạc không chỉ giúp trong việc điều trị các bệnh về mắt mà còn có thể cung cấp thông tin quý giá về các quá trình miễn dịch trong não. Điều này có thể có ý nghĩa rộng lớn trong nghiên cứu thần kinh và trong việc phát triển các liệu pháp điều trị cho nhiều tình trạng thần kinh khác nhau.

Đại học Rochester và các nhà nghiên cứu đang tiếp tục khám phá các chi tiết phức tạp của phản ứng miễn dịch trong võng mạc. Qua đó, hy vọng sẽ mở ra những cơ hội mới cho việc điều trị và ngăn chặn sự tiến triển của các bệnh lý về mắt, cũng như các tình trạng có liên quan đến mất thị lực.