Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng mới đây đã nhấn mạnh Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cần tiên phong trong nghiên cứu cơ bản và công nghệ chiến lược. Việc này nhằm tạo ra bước đột phá trong xây dựng thương hiệu khoa học công nghệ quốc gia. Viện cần tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm như xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và công nghệ chiến lược; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đầu tư cơ sở vật chất hiện đại.

Trong nhiệm kỳ 2020-2025, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật trong hoạt động nghiên cứu và phát triển. Cụ thể, Viện đã công bố hơn 12.000 công trình khoa học, trong đó có 8.400 công trình được đăng trên các tạp chí quốc tế uy tín. Bên cạnh đó, Viện đã được cấp 292 bằng sở hữu trí tuệ, bao gồm 9 bằng độc quyền sáng chế quốc tế. Đặc biệt, Viện Hàn lâm đã dẫn đầu cả nước về chỉ số chuyển đổi số (DTI) và được tổ chức Clarivate trao tặng giải thưởng ‘Dẫn đầu đổi mới sáng tạo khu vực Nam Á và Đông Nam Á’ trong năm 2021-2022.

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cũng thẳng thắn chỉ ra một số hạn chế trong hoạt động của Viện Hàn lâm. Một số lĩnh vực nghiên cứu còn chưa phát triển đồng đều và chưa bắt kịp được xu hướng của công nghệ lõi và mũi nhọn. Bên cạnh đó, việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn còn hạn chế. Công tác thu hút và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cũng còn nhiều khó khăn.

Để khắc phục những hạn chế trên, trong phương hướng của nhiệm kỳ 2025-2030, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đặt mục tiêu tăng 50% số lượng công bố quốc tế uy tín; làm chủ 30 công nghệ tiên tiến; tăng 50% số lượng bằng sở hữu trí tuệ; và phấn đấu 100% nghiên cứu sinh có từ 2 công trình nghiên cứu được công bố trên các tạp chí quốc tế trở lên.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng yêu cầu Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cần tập trung vào các nhiệm vụ trọng tâm. Viện cần tạo điều kiện thuận lợi cho các chuyên gia, nhà khoa học hình thành các nhóm nghiên cứu mạnh. Đồng thời, cần đầu tư cơ sở vật chất tốt và không hạn chế về nguồn kinh phí để phát triển nghiên cứu. Điều này giúp Viện thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ.

Một mặt, Viện Hàn lâm cần tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và công nghệ chiến lược; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Mặt khác, cần đầu tư cơ sở vật chất hiện đại để tạo điều kiện cho hoạt động nghiên cứu. Viện Hàn lâm phải dám nghĩ, dám làm, tiên phong trong nghiên cứu cơ bản và công nghệ chiến lược, tạo bước đột phá, xây dựng thương hiệu khoa học công nghệ quốc gia.

Nhiều phụ huynh hiện nay thường lo lắng khi con mình không thích dọn dẹp và để giường ngủ bừa bộn. Tuy nhiên, các nghiên cứu tâm lý gần đây đã chỉ ra rằng sự bừa bộn có thể có tác động tích cực đến sự sáng tạo của trẻ. Một nghiên cứu được thực hiện bởi nhà tâm lý học Vohs vào năm 2023 đã chỉ ra rằng những người ở trong môi trường bừa bộn có khả năng sáng tạo cao hơn 30% so với những người ở trong môi trường gọn gàng.

Cụ thể, nghiên cứu này đã yêu cầu 48 người tham gia liệt kê những công dụng sáng tạo của quả bóng bàn trong một căn phòng ‘gọn gàng’ hoặc ‘bừa bộn’. Kết quả cho thấy số lượng và chất lượng ý tưởng sáng tạo do nhóm phòng bừa bộn đề xuất cao hơn đáng kể. Ngoài ra, một nghiên cứu mở rộng khác cũng chỉ ra rằng những người có giường bừa bộn đánh giá khả năng sáng tạo của mình cao hơn 50% so với những người có giường gọn gàng. Điều này cho thấy rằng môi trường hỗn loạn có thể trực tiếp thúc đẩy tư duy phân kỳ, cho phép mọi người thoát khỏi khuôn khổ trong thời gian ngắn và có khả năng liên tưởng tự do.

Về cơ bản, một môi trường hỗn loạn truyền đi các tín hiệu ‘ngẫu nhiên’, và các tín hiệu ngẫu nhiên trong một môi trường hỗn loạn kích thích mạng lưới tư duy của con người. Ví dụ, kích thích tư duy sáng tạo, tư duy số không,… Tư duy từ con số không bắt nguồn từ khái niệm lập ngân sách từ con số không vào những năm 1970. Nó đề cập đến một cách suy nghĩ xem xét lại các vấn đề từ đầu bằng cách thoát khỏi khuôn khổ và kinh nghiệm hiện có. Cách suy nghĩ này ủng hộ việc gạt bỏ dữ liệu lịch sử và khuôn khổ hiện có và tái cấu trúc bản chất của thông tin hiện có. Mục đích của chế độ tư duy này là tìm kiếm sự đổi mới.

Ba đặc điểm của tư duy từ con số không là thiết lập lại từ đầu, định hướng mục tiêu và đột phá sáng tạo. Một môi trường hỗn loạn về cơ bản là một sự thiết lập lại, khiến các quy tắc và môi trường có trật tự trở nên ngẫu nhiên, cho phép mọi người tìm ra các giải pháp mới trong sự hỗn loạn. Con đường cơ bản của sự sáng tạo do sự hỗn loạn mang lại là môi trường định hình lại các mô hình nhận thức thông qua tính dẻo của não.

Rối loạn làm suy yếu cảm giác kiểm soát và kích hoạt mạng lưới chế độ mặc định/ACC của vỏ não vành trước DMN, do đó thúc đẩy các mối liên kết không liên quan từ xa và giải phóng tư duy khác biệt và sáng tạo của mọi người. Tuy nhiên, mọi thứ đều quá mức, và trong khi sự hỗn loạn phá vỡ sự cân bằng mang đến những ý tưởng tuyệt vời, nó cũng đi kèm với một số ‘rủi ro’ nhất định.

Ví dụ, một loạt hiệu ứng cửa sổ vỡ xuất hiện trong tâm lý học. Khi con người ở trong môi trường hỗn loạn trong thời gian dài, chức năng thùy trước trán của họ sẽ bị ức chế. Ngoài ra, môi trường lộn xộn sẽ làm tăng quá tải cảm giác ở một mức độ nhất định, làm tăng mức cortisol của một người, ức chế trạng thái thư giãn cần thiết cho tư duy sáng tạo và không có lợi cho tư duy phân kỳ.

Tóm lại, sự bừa bộn trong phòng sẽ có tác động đa chiều đến con người, vừa có lợi vừa có hại. Chúng ta cũng nên có thái độ biện chứng khi xem xét kết luận, bởi vì không bao giờ có một câu trả lời chuẩn mực cho việc làm thế nào để đạt được sự sáng tạo. Tham khảo thêm các nghiên cứu tâm lý về sự sáng tạo và môi trường hỗn loạn để hiểu rõ hơn về vấn đề này.