Trung Quốc vừa công bố một nỗ lực cấp trung ương quan trọng nhằm đảo ngược cuộc khủng hoảng dân số đang ngày càng trầm trọng. Quyết định này được đưa ra sau khi nước này cho phép các gia đình sinh con thứ ba. Chính phủ Trung Quốc đã thông báo rằng họ sẽ chi trả trợ cấp nuôi con hằng năm ở mức 3.600 nhân dân tệ (tương đương 500 USD) cho mỗi trẻ em sinh từ ngày 1/1/2025 trở đi, cho đến khi trẻ tròn ba tuổi – không phân biệt là con thứ mấy trong gia đình.

Trẻ em sinh trước thời điểm trên nhưng vẫn chưa đủ 3 tuổi cũng sẽ được hưởng trợ cấp dựa trên số tháng còn lại. Đây là lần đầu tiên chính phủ trung ương Trung Quốc ban hành một chương trình trợ cấp nuôi con trên phạm vi toàn quốc. Hơn 20 tỉnh thành trên khắp Trung Quốc đã từng thử nghiệm trợ cấp nuôi con ở nhiều cấp độ địa phương khác nhau.

Chính sách này được đưa ra trong bối cảnh dân số Trung Quốc đã suy giảm trong ba năm liên tiếp, năm 2024 giảm 1,39 triệu người, còn 1,4083 tỷ người. Các mô hình nhân khẩu học của Liên hợp quốc dự đoán rằng dân số Trung Quốc có thể giảm từ khoảng 1,4 tỷ người hiện nay xuống còn 800 triệu người vào năm 2100.

Hàng chục năm thực thi nghiêm ngặt chính sách một con không chỉ làm giảm tỷ lệ sinh mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng xã hội và niềm tin vào việc sinh con. Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng đà phục hồi này có thể chỉ là tạm thời và không đồng đều, trong bối cảnh đà tăng trưởng kinh tế chậm chạp, bất ổn gia tăng, chi phí nuôi con cao ngất ngưởng, cạnh tranh khốc liệt và bất bình đẳng giới sâu sắc tiếp tục là những rào cản lớn đối với quyết định sinh con của các cặp vợ chồng.

Tuy nhiên, chính sách này được xem là một bước ngoặt lớn trong việc chuyển tiền trực tiếp đến hộ gia đình và có thể đặt nền tảng cho các hình thức hỗ trợ tài khóa lớn hơn trong tương lai. Trên thực tế, nhiều chính quyền địa phương đã triển khai các khoản trợ cấp nhằm khuyến khích sinh con. Hiện đã có hơn 20 chính quyền cấp tỉnh tại Trung Quốc thực hiện các chính sách trợ cấp nuôi con.

Dân số Trung Quốc không chỉ suy giảm mà còn đang già hóa nhanh chóng, làm dấy lên lo ngại về tương lai của hệ thống lương hưu quốc gia. Điều này càng cho thấy sự cần thiết của các chính sách hỗ trợ dân số và khuyến khích sinh con.

Khi đề cập đến tăng trưởng dân số, các chuyên gia kinh tế thường nhắc đến khái niệm “đỉnh dân số” – thời điểm mà dân số của một quốc gia hoặc nền kinh tế đạt mức cao nhất trước khi bắt đầu giảm. Mới đây, các dự báo đã chỉ ra rằng Mỹ, với tư cách là nền kinh tế hàng đầu thế giới, có khả năng chưa đạt đỉnh dân số trong thế kỷ này, ngụ ý rằng dân số nước này sẽ tiếp tục tăng sau năm 2100.

Dựa trên dữ liệu từ Báo cáo Triển vọng Dân số Thế giới năm 2024 của Liên hợp quốc, thông tin về thời điểm đạt đỉnh dân số của 40 nền kinh tế trên thế giới đã được tiết lộ. Báo cáo này xem xét các yếu tố quan trọng như tỷ lệ sinh, tỷ lệ tử vong và dân số nhập cư ròng để đưa ra các dự báo chính xác. Dự báo chỉ ra rằng nhiều quốc gia châu Phi, trong đó có Nigeria, Ethiopia và Cộng hòa Dân chủ Congo, sẽ tiếp tục tăng trưởng dân số trong nhiều thập kỷ tới và đạt đỉnh vào cuối thế kỷ này.

Ngược lại, phần lớn các nền kinh tế châu Á và châu Âu hiện đang đối mặt với tình trạng dân số ổn định hoặc bắt đầu xu hướng giảm. Điều này đặt ra những thách thức và cơ hội mới cho các quốc gia trong việc quản lý và phát triển nguồn nhân lực, cũng như đảm bảo các dịch vụ xã hội và kinh tế cho dân số đang thay đổi.

Đối với Việt Nam, theo các dự báo, nước ta sẽ đạt đỉnh dân số khoảng 110 triệu dân vào năm 2049. Thông tin này đã đặt ra những thách thức và cơ hội cho Việt Nam trong việc quản lý và phát triển nguồn nhân lực, cũng như đảm bảo các dịch vụ xã hội và kinh tế cho dân số tăng. Việc hiểu và nắm bắt được xu hướng dân số sẽ giúp các quốc gia, trong đó có Việt Nam, có thể đưa ra những quyết sách phù hợp để phát triển bền vững trong tương lai.

Xu hướng dân số đang thay đổi trên toàn thế giới và việc nắm bắt được những thay đổi này là điều quan trọng để các quốc gia có thể xây dựng chiến lược phát triển phù hợp. Với Việt Nam, việc đạt đỉnh dân số vào năm 2049 đòi hỏi sự chuẩn bị và điều chỉnh trong chính sách để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.